Zet je levensverhaal op papier

Als je de kans krijgt om een levensverhaal op papier te zetten, is dat er eentje om met beide handen aan te pakken. Dat kan je eigen verhaal zijn, of dat van iemand die belangrijk voor je is. Maar hoe doe je dat eigenlijk, een levensverhaal schrijven? En hoe zorg je dat het iets tastbaars wordt, in plaats van alleen een platte tekst?

Tien jaar terug heb ik het levensverhaal van m’n opa op papier gezet. Een ervaring die onze band alleen maar sterker maakte, omdat ik hem zoveel beter leerde kennen. Nu heeft opa een uitzonderlijk leven gehad, maar wat je ook hebt meegemaakt: iedereen heeft een verhaal. Een verhaal dat het waard is om verteld te worden. In deze blog help ik je daarbij.

“We are like books. Most people only see our cover, the minority read only the introduction, many people believe the critics. Few will know our content.” – Émile Zola

“Oké, ik ben geboren op…”

Je kunt natuurlijk beginnen bij je geboorte en als een soort dagboek je hele leven uitgebreid op papier zetten. Maar zeg nou zelf, is dat écht interessant? Schrijf over de momenten die bepalend zijn geweest voor wie je nu bent en waar je nu staat, of voor waar je heen wilt in je leven. Schrijf over je grootste struikelblokken, hoe je ermee om bent gegaan en wat je ervan hebt geleerd. De dingen die je het moeilijkst of het engst vindt om in je verhaal te verwerken, zijn zelfs het belangrijkst om op te schrijven.

En onthoud: niemand kan je verplichten om er een volledige (auto)biografie van te maken – of om je verhaal met anderen te delen. Een levensverhaal kan al uit een paar hoofdstukken bestaan met daarin alleen je meest bijzondere herinneringen. Als die hoofdstukken goed geschreven zijn, zeggen ze misschien nog wel meer dan dat uitgebreide boekwerk.

“I write best when I am either falling in love or falling apart.” – Rudy Francisco

Zet je lezer er middenin

Maar hoe zorg je dat die hoofdstukken goed geschreven zijn? En wat is ‘goed geschreven’ eigenlijk? Wat ik je daarvoor wil meegeven, is de tip om met show, don’t tell aan de slag te gaan en je lezer het verhaal zelf te laten ervaren. Vermijd bijvoorbeeld het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden, laat je lezers zelf de conclusie trekken. Schrijf dus niet dat het eng, spannend of verdrietig was, maak het voelbaar. Bouw de spanning op, zet de omgeving neer en gebruik de juiste context om je lezer hetzelfde gevoel te laten ervaren. Dat is meer werk om te schrijven, maar het leest zoveel lekkerder – en maakt je verhaal zoveel sterker.

Een andere manier om show, don’t tell toe te passen, is door het werkwoord ‘voelen’ te verbannen uit je verhaal. Ik kan over een avond met mijn favoriete vriendinnen bijvoorbeeld schrijven dat ik me gelukkig voelde, of ik kan schrijven dat mijn kaken pijn deden van het lachen – met de juiste context snap je vanzelf wel dat ik gelukkig was. Dus zet je eerste versie op papier en gebruik daarna de zoekfunctie om alle vervoegingen van het werkwoord ‘voelen’ te selecteren. Daarna is het aan jou om die op een creatieve manier te herschrijven.

Gebruik alle zintuigen

Vind je het nog lastig om show, don’t tell in je verhaal te verwerken? Richt je dan op de zintuigen van je lezers. Iedere plek heeft bijvoorbeeld een eigen geur. Als je er vaak genoeg komt, ruik je dat niet meer. Loop je er na lange tijd weer eens binnen? Dan dringt de geur opeens je neus binnen. Wat ruik je precies? Kun je dat onder woorden brengen?

Datzelfde geldt voor een groot deel van je herinneringen. Ik kan niet zomaar bij iedere herinneringen bedenken welke geur daarbij hoort, maar soms ruik je iets en sta je opeens weer in de keuken van je oma met je hand in de snoeptrommel – waar dan vervolgens alleen snoepjes met advocaat in zaten. Bah.

Tenzij je er een luisterboek van maakt, kun je manuscripten niet horen. Het is daarom aan jou als schrijver om na te denken over de geluiden die je in je verhaal verwerkt. Wat hoor je op de achtergrond tijdens bepaalde gebeurtenissen? Hoe klonken de plekken waar je vaak kwam? Zijn er personages van wie je hun stemgeluid per se wilt vastleggen in je verhaal?

Net als geuren, kunnen geluid en muziek een directe link zijn naar bepaalde herinneringen. Speelt muziek een grote rol in je leven? Verwerk dan bepaalde nummers in je verhaal en maak er een Spotify lijst van die je deelt met je lezers – of luister naar die muziek tijdens het schrijven zodat je dieper die herinnering in duikt.

Voor de andere zintuigen (proeven, zien en voelen) geldt precies hetzelfde. Als er bijvoorbeeld iets eet- of drinkbaars in je verhaal zit dat op een bepaalde manier bepalend voor je is geweest, schrijf je niet alleen dat het ‘lekker’ of ‘vies’ was. Waar smaakte het naar? Wat maakte het zo lekker, of zo vies?

Op naar de eerste versie

Ik ben benieuwd aan wie je moest denken tijdens het lezen van deze blog. Was dat iemand van wie jij het levensverhaal graag wilt vastleggen? Of iemand die niet mag ontbreken in je eigen levensverhaal? Met deze tips op zak ben jij in ieder geval klaar om een mooie start te maken met je verhaal. Veel schrijfplezier!

Wil je eerst nog wat meer tips voordat je begint met schrijven? Lees dan hier de blog over het schrijven van personages.